o fundacji | jonasz | aktualności | projekty | galerie | nuty | kontakt
 

Jonasz Kofta

Jonasz KoftaJonasz Kofta (1942-1988), twórca prawdziwie renesansowy – satyryk, dramaturg, piosenkarz kabaretowy, malarz, obok Agnieszki Osieckiej i Wojciecha Młynarskiego najsłynniejszy twórca polskiej piosenki drugiej połowy XX wieku, dramaturg, satyryk, kabareciarz, malarz – był przede wszystkim wybitnym poetą: artystą szczególnym, bo umiejącym nawet w niesprzyjających czasach łączyć osobisty liryzm z wielkim poczuciem humoru oraz wrażliwością na język potoczny i kulturę popularną.

Urodził się w Mizoczu na Wołyniu. Po wojnie zamieszkał wraz z rodzicami we Wrocławiu (gdzie jego ojciec, Mieczysław Kofta, współzakładał rozgłośnię Polskiego Radia), następnie zaś w Łodzi i w Poznaniu (matka Jonasza, Maria Kofta, była profesorem germanistyki na tamtejszych uniwersytetach). W 1961 roku ukończył liceum plastyczne i rozpoczął studia na Wydziale Malarstwa warszawskiej ASP. Już w czasie studiów ujawnił się jego talent literacki i kabaretowy. W roku 1962 utworzył wraz z Adamem Kreczmarem i Janem Pietrzakiem kabaret Centralnego Klubu Studentów Warszawy „Hybrydy“. Dwa lata później został kierownikiem literackim tego kabaretu.

Jako literat debiutował w 1966 r. na łamach tygodnika „Szpilki“ fraszkami pt. „Warsztat filozoficzny“, „O smutnych ludziach“ i „Hasło“. Kolejne wiersze, satyry i teksty piosenek zaczęły pojawiać się na łamach „Szpilek“ (1966, 1968, 1971-78, 1980-81) „Radaru“ (1967-69, 1971), „Płomyka“ (1967-71, 1974-75) , „ITD.“ (1967-75).

Od 1964 roku współpracował z Programem III Polskiego Radia. Był współautorem i wykonawcą bardzo popularnych audycji satyrycznych, m.in. „Ilustrowanego Tygodnika Rozrywkowego“, „Ilustrowanego Magazynu Autorów“ czy „Duetu liryczno-prozaicznego“. Za audycje satyryczno-rozrywkowe otrzymał w 1972 roku Złoty Mikrofon – nagrodę przyznawaną przez redakcję tygodnika „Radio i Telewizja“.

W latach 1968-80 Jonasz Kofta współtworzył z Adamem Kreczmarem i Janem Pietrzakiem „Pod Egidą“, jeden z najbardziej popularnych polskich kabaretów tamtych czasów. Jego fascynacja poezją była jednak silniejsza od woli uprawiania kabaretu politycznego, dlatego też zaczął proponować nowe, wspaniałe przedsięwzięcia artystyczne w obrębie szeroko rozumianej sztuki literackiej.

Wielokrotnie uczestniczył w Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu jako autor tekstów, wykonawca, kierownik literacki i juror. Był też w kolejnych edycjach tego festiwalu wielokrotnie nagradzany (najważniejsze wyróżnienia: 1965 – Nagroda Dziennikarzy za piosenkę „Pamiętajcie o ogrodach“ z muzyką Jana Pietrzaka; 1968 – Nagroda Dziennikarzy na piosenkę „To Ziemia“ z muzyką Juliusza Loranca w wykonaniu Stana Borysa; 1969 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za piosenkę „Kwiat jednej nocy“ z muzyką Juliusza Loranca w wykonaniu Ali Babek; 1972 – Nagroda Ministerstwa Kultury za piosenkę „Jej portret“ z muzyką Włodzimierza Nahornego w wykonaniu Bogusława Meca; 1973 – I Nagroda w konkursie Premier za piosenkę „Tango z różą w zębach“ z muzyką Włodzimierza Nahornego w wykonaniu Łucji Prus; 1974 – Nagroda Ministra Kultury za piosenkę „Radość o poranku“ z muzyką Juliusza Loranca w wykonaniu Grupy I; 1977 – III Nagroda w konkursie otwartym za piosenkę „Song o ciszy“ z muzyką Andrzeja Zaryckiego w wykonaniu autora; 1978 – I Nagroda za piosenkę „Pogrążona we śnie“ z muzyką Aleksandra Maliszewskiego w wykonaniu Krzysztofa Krawczyka; 1987 – I Nagroda w konkursie Premier za piosenkę „Czekamy na wyrok“ z muzyką Antoniego Kopffa w wykonaniu Grupy Moment w składzie: Krystyna Prońko, Majka Jeżowska i Piotr Szulc).

Lubił występować w klubach studenckich. Był idolem młodzieży studenckiej, szukającej w piosence liryzmu, dobrej pointy, a przede wszystkim tematów ważnych dla wszystkich: miłości i wolności.

Poza tekstami piosenek i utworami satyrycznymi pisał libretta do musicali: „Oko. Gra dla młodych“ (muz. Maciej Małecki; premiera w PWST w Warszawie w 1971 r.), „Kompot“ (współautor: Zdzisław „Bene” Rychter, muz. Robert Janowski, Robert Jaszewski, Wiesław Gala, Marcin Otrębski, prapremiera w fabryce Norblina w Warszawie w 1983 r.), „Wielki świat“ (współautor: Wiesław Górnicki i Stefan Wenta, muz. Jarosław Kukulski, premiera w Teatrze Muzycznym w Gdyni w 1980 r.), „Achilles i miłość“ – adaptacja sztuki „Achilles i panny“ Artura Marii Swinarskiego (współautor: Michał Sprusiński, muz. Marek Sart, prapremiera w Teatrze Nowym w Poznaniu w 1977 r.), „Wielki Dodek. Ballada o Adolfie Dymszy“ (współautor: Witold Filler, prapremiera w Teatrze Syrena w Warszawie w 1979 r.), „W zielonym Singapurze“ ( współautor: Witold Filler, według Aleksandra Wertyńskiego, premiera w Teatrze Syrena w Warszawie w 1988 r.).

Pisał również utwory dramatyczne: „Wątroba faraona“, „Wojna chłopska“ (prapremiera światowa w 1978 r. w Städtische Bühne w Münster w RFN – pod tytułem „Das Tal der Tausend Bäuche“, prapremiera polska w Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu w 1979 r.), „Fachowcy, czyli po prostu robota – Opera za złotych pięćdziesiąt“ (współautor Stefan Friedmann, prapremiera w Teatrze Współczesnym w Szczecinie w 1980 r.), „Historia żołnierza. Baśń czytana, grana i tańczona“ według Charles’a Ferdinanda Ramuza (muzyka Igor Strawiński, premiera w Teatrze Wielkim w Warszawie w 1982 roku).

Wspólnie ze Stefanem Friedmannem wydał w 1978 roku utwory satyryczne „Dialogi na cztery nogi“ oraz „Fachowcy“, a wraz z Andrzejem Dudzińskim w 1982 roku „Księgę zdziwień“. Na podstawie jego twórczości powstały widowiska telewizyjne: „Psalm codzienny“, „Na wszystkich dworcach świata“ oraz „Blues-minus“.

Jak napisał Ryszard Marek Groński w „Alfabecie polskiej rozrywki“, “Jonasz był najbliższy poezji tam, gdzie dotąd nie przeczuwano jej obecności“.

Bibliografia publikacji książkowych autorstwa Jonasza Kofty: